Không khó lý giải nỗi bức xúc này, vì nó xới lại một vấn đề lịch
sử, nhưng thực chất đang trở thành thời sự.
1. Sau gần hai thiên niên kỷ, con cháu bà Trưng, bà Triệu lại
khơi lên câu hỏi tưởng đã xưa như Trái đất: Hai Bà Trưng đánh giặc nào? Nỗi bức
xúc bắt nguồn từ một bài tập đọc trong sách giáo khoa lớp 3 viết về cuộc khởi
nghĩa Hai Bà Trưng (năm 40 - 43) mà không nêu đích danh kẻ xâm lược.
Không khó lý giải nỗi bức xúc này, vì nó xới lại một vấn đề lịch
sử, nhưng thực chất đang trở thành thời sự. Đằng sau đó là nỗi bức xúc về những
điều dù biết rành rành mà nhiều khi không được gọi chính danh.
Chẳng hạn, ai cũng hiểu những cái lạ đứng đằng sau cái quen đến
nhẵn mặt là gì, ấy vậy mà vẫn cứ phải coi là lạ. Hay có những người, sự vật,
hàng hóa biết rõ đến từ đâu, vẫn cứ phải gọi chung là từ "nước
ngoài".
Đó chỉ là vài ví dụ rất nhỏ trong vô số những chuyện hiểu nhưng
phải chịu cảnh không thể "trắng đen sòng phẳng" ra được.
Bức xúc, nhưng cũng lại đâm... mừng. Mừng vì nếu thực câu hỏi
Hai Bà Trưng đánh giặc nào được khơi mào từ một đứa trẻ lớp 3, thì đúng là
"con cháu chúng ta giỏi thật" và cũng thật tràn đầy tinh thần phản biện.
Lâu nay chúng ta luôn lo lắng bọn trẻ lơi là với lịch sử, và mắc "bệnh"
học gạo, chỉ biết cắm đầu "tụng" suông để kiếm điểm cao.
Hàng ngàn điểm không lịch sử trong các kỳ thi cấp quốc gia và
tình trạng dân ta không rõ sử ta đủ làm cơ sở cho những nỗi lo lắng đó. Nhưng
có vẻ, không hẳn bọn trẻ quay lưng với lịch
sử nói chung, mà là quay lưng với cách dạy lịch sử "lấp lửng, loanh quanh,
thiếu minh bạch, nếu không muốn nói là né tránh, bưng bít"[1].
Chúng ta kêu gọi học sinh phải yêu sử để yêu nước mình. Nhưng có
một thực tế như vị một giáo sư uy tín ngành sử từng chỉ ra là: "Chủ quyền ở
Hoàng Sa và Trường Sa là trang sử bi hùng được viết bằng máu xương của các thế
hệ người Việt Nam... Thế mà có cả một thời gian dài, vấn đề hiển nhiên và trọng
đại này lại bị coi là "nhạy cảm" để rồi lịch sử không có lấy một dòng
nào".[2]
2. Để bọn trẻ được mạnh dạn phản biện và nói lên ý kiến, người lớn
sẽ phải đối mặt với nguy cơ để lộ nhiều hạn chế của chính bản thân. Bởi bọn trẻ
vốn chứa trong mình "vô thiên lủng" những câu hỏi vì sao và nhận thức
đang ngày càng trở nên già trước tuổi.
Dẫu vậy, người lớn vẫn rất cần vượt qua nỗi sợ "bị hỏi"
để tạo cơ hội cho bọn trẻ bày tỏ suy nghĩ của mình. Có như vậy, chúng ta mới
gây dựng được một thế hệ những công dân, trí thức phản biện tự tin và biết trăn
trở trước những vấn đề của thời cuộc, dân tộc.
Có lẽ là một tín hiệu đáng mừng, khi năm học vừa qua, một sở
giáo dục, đã vượt qua nỗi lo lắng, để hướng tới xây dựng một môi trường
"được hỏi" cho học sinh[3].
Đó là Sở GD-ĐT Vĩnh Long với đề án "Hình thành tính minh bạch cho học sinh
tiểu học", vừa được thí điểm ở tám trường tiểu học trong năm học 2011 -
2012, và sẽ mở rộng ra toàn tỉnh trong năm học mới này.
Thông qua việc thực hiện bảng thông tin "Điều em muốn
nói", hộp thư "Em mong muốn gì ở người lớn", đề án muốn khuyến
khích các em mạnh dạn nói lên những điều chưa hài lòng về những sự việc xung
quanh, đồng thời thẳng thắn nêu lên những nguyện vọng với cha mẹ, thầy cô.
Sau một năm học, đã có hơn 2.000 ý kiến đưa lên bảng thông tin
và gửi về hộp thư. Những ý kiến ban đầu có thể rất đơn giản, như muốn cô giao
ít bài tập hơn, siêu thị trường bán nhiều đồ chơi hơn, v.v...
Nhưng dần dần, chắc chắn các em sẽ có thói quen để quan tâm đến
những vấn đề lớn và mang tính xã hội rộng hơn, như tại sao phải tổ chức thi tốt
nghiệp trong khi gần như 100% đều đỗ, tại sao học sinh nào cũng được dạy phải
trung thực, nhưng lớn lên chuyện mua bằng cấp, đạo văn lại thành phổ biến,
v.v...
Và biết đâu, chúng chẳng là sự khơi mào ban đầu cho những ý tưởng
"đại phẫu toàn diện" cho giáo dục sau này?
3. Trong khi phải trả lời vô vàn câu hỏi của bọn trẻ, người lớn
cũng đồng thời đang phải xử lý rất nhiều vấn đề của chính mình. Chẳng hạn,
trong tuần qua người lớn vừa phải trăn trở với chuyện mối quan hệ giữa Ví nhà
nước và Túi nhân dân.
Vấn đề này trở nên nóng khi mới đây một bản báo cáo kinh tế vĩ
mô năm 2012 đã cho thấy mức thuế, phí chiếm đến 26,3% trong tổng thu ngân
sách của nước ta, đứng đầu trong khu vực, vượt xa tỷ lệ 12-17% tại các nước
láng giềng như Thái Lan, Malaysia, Trung Quốc.
Với niềm tự hào "được" đóng thuế, phí cao ngất ngưởng
đến thế, chúng ta hẳn hoàn toàn có quyền kỳ vọng nhà nước - người đại diện phân
bổ số tiền này - sẽ sử dụng chúng hiệu quả. Nhưng cũng chính bản báo cáo kinh tế
này đã chỉ ra, thuế, phí bổ đầu dân ngày càng tăng, tỷ lệ thuận với tốc độ và tỷ
trọng chi tiêu công. Bên cạnh đó, đầu tư công được đánh giá là lớn, dàn trải và
kém hiệu quả[4].
Có người ví đóng thuế/phí như vậy chẳng khác nào... khoan thủng
sức dân. Trong khi đó, những công dân đóng thuế thường lại rất mù mờ về vai trò
của mình. Một ví dụ dễ thấy là một số cá
nhân, gia đình khi nhận được các chính sách phúc lợi, thường rất chân thành
"cảm ơn nhà nước". Chẳng thấy mấy ai ý thức "cảm ơn chính tôi
cũng như các đồng bào nộp thuế khác".
Một sự mù mờ nữa mà các
công dân này cũng mắc phải là chuyện những đồng tiền thuế, phí đó được sử dụng
ra sao. Và cuối cùng, dù là những người còng lưng làm ra tiền để nộp thuế, họ lại
chẳng có mấy tiếng nói trong giai đoạn "nghiệm thu" hiệu quả sử dụng
tiền.
4. Một trong các mặt hàng người dân đang phải đóng mức thuế cao
ngất ngưởng chính là xăng. Hóa ra, mức thuế chúng ta phải đóng để sử dụng loại
năng lượng phục vụ cho nhu cầu đi lại thiết yếu hàng ngày này lại thuộc hàng
"tiêu thụ đặc biệt", nghĩa là
xăng cũng bị coi là "hàng xa xỉ" như rượu, thuốc lá...
Chưa hết, dù "móc hầu bao" đóng mức thuế ngất ngưởng
như vậy, chúng ta cũng chỉ biết "cắn răn chịu đựng" mỗi lần giá xăng
lên. Vì đến như một vị chuyên gia kinh tế dày dặn kinh nghiệm cũng còn phải thốt
lên: "Tại sao việc minh bạch thông
tin về cơ sở hình thành giá xăng dầu lại khó đến thế? Khó đến nỗi nhà nước hứa
với nhân dân mà mãi vẫn không thực hiện được"[5].
Cái sự minh bạch đó truân chuyên đến vậy, nên hẳn rất có lý khi
mới đây một vị bộ trưởng đã phát biểu: "Công khai phí giá xăng, dân sẽ sướng".
Và người dân sẽ còn được sung sướng đến mức nào khi được công
khai thêm cả các loại thuế, phí khác như phí điện, nước, y tế...
Giờ thì, câu hỏi còn lại, như cách nói lái thông dụng hiện nay,
là "Làm sương cho sáo" (tức Làm sao cho sướng). Trong lúc chờ đợi có
câu trả lời, chúng ta hãy tạm thời tận hưởng niềm sung sướng được đi trên những
con đường cao tốc vào loại đắt đỏ hàng đầu thế giới, thậm chí đắt hơn cả Mỹ.
[1] Mượn chữ của bài báo "Bài học nửa vời",
Thanh Niên, 4/9/2012.
[2] BáoDân trí: Sự lệch lạc của môn lịch sử, 29/8/2012.
[3] Báo Tuổi trẻ: Thưa thầy, chúng em có ý kiến!, 3/9/2012.
[4] Tuổi trẻ: Người dân nặng gánh thuế, phí cao chót vót,
4/9/2012.
[5] Thanh niên: Thôi đừng hỏi nữa dân ơi, 15/8/2012.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét