GS. TSKH – Viện sĩ
Hoàng Xuân Phú, hiện làm việc tại Viện Toán học, Viện Khoa học và Công nghệ
Việt Nam, Viện sỹ thông tấn Viện Hàn lâm Khoa học Heidelberg, Viện sỹ
thông tấn Viện Hàn lâm Khoa học Bavaria. Ông từng tham gia biểu tình tại
Hà Nội phản đối Trung Quốc gây hấn.
1. Tình hình kinh tế và
xã hội quá bi đát. Những thông tin kinh khủng đã lộ ra mới chỉ là dấu hiệu, báo
động những tháng ngày tồi tệ sắp tới. Không thể đổ lỗi cho thiên tai, địch họa.
Không thể dùng khủng hoảng kinh tế trên Thế giới để biện hộ. Lãnh đạo ở tầng
cao nhất phải chịu trách nhiệm chính về thực trạng này, cả với tư cách tập
thể lẫn tư cách cá nhân. Không thể dùng trách nhiệm tập thể để che chắn
cho trách nhiệm cá nhân. Và ngược lại, không thể chỉ thí một vài cá nhân để
bao biện cho cả tổ chức.
Đối diện với khủng hoảng
trầm trọng, lãnh đạo Đảng CSVN đã tiến hành một chiến dịch kiểm điểm hiếm có.
Dư luận chờ đợi có ai đó ở thượng tầng sẽ bị cách chức, hay buộc phải từ chức,
để giải tỏa một phần bức xúc của Nhân dân và cho họ một lý do để hy vọng. Song
kết cục còn bất ngờ hơn cả vở kịch đầy kịch tính nhất: đa số Ban Chấp hành
Trung ương Đảng CSVN khóa XI đã bỏ phiếu không chấp nhận đề nghị kỷ luật của Bộ
Chính trị.
Nhiều người tưởng rằng:
Chỉ vì cái đa số ấy mà ý định xử lý nghiêm túc của Bộ Chính trị đã không trở
thành hiện thực. Thật ra, theo Thông báo Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp
hành Trung ương Đảng khóa XI, thì
“Bộ Chính trị đã thống nhất cao tự nhận và đề nghị Ban Chấp hành Trung ương xem
xét có hình thức kỷ luật khiển trách về trách nhiệm chính trị đối với tập thể Bộ
Chính trị và một đồng chí trong Bộ Chính trị”.
Nghĩa là Bộ Chính trị
chỉ đề nghị Ban Chấp hành Trung ương “khiển trách về trách nhiệm chính trị”,
chứ không hề đề nghị cách chức “một đồng chí trong Bộ Chính trị”. Chỉ “khiển
trách” tức là mọi người vẫn yên vị, vẫn làm việc với nhau trong quan
hệ trên–dưới như cũ. Vậy thì “khiển trách” phỏng có ích gì? Và việc gộp “khiển
trách” cả “tập thể Bộ Chính trị” với “khiển trách” cá
nhân “một đồng chí trong Bộ Chính trị” thành một gói cũng
khiến cho kết cục hạ màn càng trở nên tất yếu, không nằm
ngoài ý đồ đạo diễn.
Kết quả của Hội nghị
Trung ương 6 làm bao người thất vọng, nhưng không phải là hoàn toàn vô ích, vì
nó giúp trả lời mấy câu hỏi then chốt:
- Bảo bối “tự phê
bình và phê bình” có còn hiệu quả, hợp thời nữa không? Có thể
dùng nó làm biệt dược để khử trùng, tẩy uế cho bộ máy cầm quyền, khi tham nhũng
là quốc nạn, hay không?
- Đội ngũ lãnh đạo hiện
nay có đủ thiện tâm và năng lực để tự cải tạo, khắc phục lỗi lầm
và đáp ứng được đòi hỏi của nhiệm vụ điều hành đất nước hay không?
2. Để lý giải với dư luận
về kết quả nửa vời của cuộc đọ sức trong giới lãnh đạo, họ thường biện hộ rằng
đó chỉ là hoạt động phê bình “trên tình đồng chí thương yêu lẫn nhau, giúp
nhau cùng tiến bộ”, nhằm mục đích “giáo dục, răn đe”, nên cuối cùng thì
không cách chức, mà còn cho đồng chí… “thêm một cơ hội”. Nghe có vẻ bao
dung và nhân ái, nhưng ngẫm kỹ thì thấy ngược lại.
Tại sao một nhóm nhỏ lại dành
hết mọi cơ hội về mình, rồi ban phát cho nhau, hết lần này đến lần khác,
trong khi hầu hết 90 triệu Dân, kể cả hàng triệu đảng viên, đều không
hề nhận được một cơ hội nào cả?
Tại sao những người đã gây
ra quá nhiều thiệt hại cho Dân, cho Nước, lại được nhận thêm cơ hội để tái
diễn tội lỗi, mà không cho 90 triệu Dân cơ hội để thoát khỏi tai họa do
những người đó gây ra?
Trớ trêu thay, lãnh đạo
- càng bao dung với nhau bao nhiêu, thì càng ích
kỷ với Dân bấy nhiêu, và
- càng nhân ái nội bộ bao nhiêu, thì càng tệ bạc
với Dân bấy nhiêu.
3. Khi Bộ Chính trị và
Ban Chấp hành Trung ương Đảng CSVN đã quyết định không cách chức ai, thì Quốc hội,
với đa số là đảng viên, cũng không thể ra nghị quyết cách chức ai. Thành thử, Đại
biểu Quốc hội Dương Trung Quốc chỉ có thể ám chỉ xa gần về chuyện “từ chức”, và
ông đã kết thúc đoạn chất vấn Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng bằng hai câu hỏi:
Chất vấn kể trên gây
chấn động dư luận. Mọi người thường tập trung bàn luận về “văn hóa từ chức”.
Nhưng còn hai khía cạnh nữa cũng đáng lưu tâm.
Căn cứ vào lời văn,
câu hỏi thứ nhất chứa đựng nội dung: Có trách nhiệm với Đảng CSVN không có nghĩa là có
trách nhiệm với Dân, mà có thể còn ngược lại. Điều đó có nghĩa là: Đảng không còn vì Dân. Bởi lẽ, nếu “Đảng vì Dân” thì “vì Đảng” cũng
kéo theo “vì Dân”, và “có trách nhiệm với Đảng” cũng có nghĩa
là “có trách nhiệm với Dân”. Đối với nhiều người thì đấy không phải là điều
mới lạ, nhưng vẫn mới ở chỗ là nó được nói ra tại diễn đàn Quốc hội và không
có ý kiến nào phản đối.
Câu hỏi thứ hai chứa đựng
đề nghị “đoạn tuyệt với lời xin lỗi”. Tại sao lại nên “đoạn tuyệt với
lời xin lỗi”, trong khi “xin lỗi” là một biểu hiện của nếp sống văn
minh? Trước kia thì khó mà nghe được lời xin lỗi của các vị lãnh đạo. Bây giờ
thì đã… loáng thoáng lời xin lỗi, nhưng chỉ xin lỗi khi không thể thoái
thác. Xin lỗi để thoát tội, thoát khỏi vòng chất vấn, chứ không phải
thành tâm, để rồi sửa lỗi. “Xin” nhưng dù Dân “không cho” thì họ vẫn
mặc nhiên coi như đã xong chuyện, như thể đã hết lỗi, để rồi lại vênh vang mắc
tội tiếp. Nói theo dân dã thì đó là một
kiểu “xin… đểu”. Điều mà các vị lãnh đạo cần phải đoạn tuyệt là “xin
lỗi” kiểu như vậy.
4. “Văn hóa từ chức” chỉ
tồn tại khi có lòng tự trọng và có tinh thần trách nhiệm, không chỉ trách nhiệm
với đảng của mình, mà trách nhiệm với cả Dân, với cả Nước. Nhưng nếu có
lòng tự trọng và tinh thần trách nhiệm thì đã không phạm tội lỗi triền miên và
liên tiếp gây ra bao hậu quả cực kỳ nghiêm trọng như vậy. Tức là: Mong có “văn hóa từ chức” để
khắc phục thực trạng, nhưng chính thực trạng lại chỉ ra rằng không thể tồn
tại “văn hóa từ chức” trong hoàn cảnh ấy.
5. Sở dĩ mong ai đó từ
chức, hay bị cách chức, là vì hy vọng rằng người kế nhiệm sẽ tử tế hơn. Trong
hoàn cảnh lành mạnh thì kỳ vọng đó là hoàn toàn hiện thực, bởi lẽ dù vị đương
nhiệm cao siêu đến đâu đi nữa, thì trong xã hội luôn tồn tại những người còn hơn
cả tài lẫn đức. Song, nếu rơi vào một
hoàn cảnh kỳ dị, khi chỉ tuyển chọn người kế nhiệm từ một vòng cực hẹp,
trong đó không tồn tại một ai có tài đức nhỉnh hơn vị đương nhiệm,
thì thay “vỏ dưa” bằng “vỏ dừa” để làm gì? Phải
chăng cũng chính vì vậy, mà bất chấp tội lỗi trầm trọng, họ cũng chỉ rón rén đề
xuất “khiển trách”, chứ không dám biểu quyết “cách chức”, hay nhẹ
nhàng hơn là gợi ý “từ chức”?
6. Đáp lại câu hỏi của
Đại biểu Quốc hội Dương Trung Quốc về chuyện “từ chức”, Thủ tướng Nguyễn Tấn
Dũng trả lời rằng:
Khẳng định trên làm cho
hàng triệu đảng viên sững sờ, bởi
lẽ ai trong số họ cũng đã từng “xin” ít nhất một lần, ấy là lần viết “Đơn
xin vào Đảng”. Nó làm cho hàng chục triệu người dân ngỡ ngàng, bởi họ thường chứng
kiến nạn mua quan–bán chức, đã trở thành thông lệ phổ biến. Nếu ông chưa bao giờ “xin”, kể
cả trong đợt kiểm điểm ma-ra-tông gay cấn vừa qua, thì khi Thủ tướng giãi bày tại
Quốc hội, sao các đồng chí gần gũi không chăm chú lắng nghe và gật gù tán thưởng,
mà mắt lại tròn xoe, hay lơ đãng quay đi, hoặc giả tảng cúi đầu, làm như thể
đang mải miết đọc gì đó?
Để lý giải tại sao
không khước từ chức vụ, tại sao không từ chức, ông Nguyễn Tấn Dũng lập luận rằng:
Nghe có vẻ đúng chuẩn,
nhưng đó là chuẩn của mấy chục năm về trước. Khuôn mẫu “không
thoái thác bất cứ nhiệm vụ gì…” chẳng còn phù hợp với cuộc sống hôm nay,
- khi so
sánh trình độ giữa người dân và lãnh đạo thì chưa biết ai hơn ai,
- khi không
tồn tại ai có đủ khả năng để tư duy thay cho toàn dân, và
- khi Đảng và Nhà nước hay bị mạo danh để mưu lợi cá nhân,
thay vì lo cho Dân, cho Nước.
Nếu một người luôn chấp nhận bất cứ việc gì được giao,
kể cả những nhiệm vụ mà bản thân không đủ khả năng hoàn thành, tức là thuộc loại “chỉ
đâu đánh đấy”, thì người đó chỉ phù hợp với cương vị lính gác, chuyên thi
hành những mệnh lệnh đơn giản, chứ không thể “đứng mũi chịu sào”, không
thể làm lãnh đạo được.
Giữa thời “chính
trị thị trường”, những người đã leo lên đến thượng tầng lãnh đạo thì không
thể ngụy biện là “tổ chức đặt đâu, tôi nằm đấy”.
Trong bài “Thủ tướng – Quyền lực cho che khuất thuở hàn vi?” nhà báo
Minh Diện đã bình luận rằng:
“Trong lĩnh vực phân
công công tác, giao nhận nhiệm vụ của Đảng, Nhà nước ta từ trước đến nay, có một
cặp phạm trù luôn luôn song hành, đó là nhận nhiệm vụ và hoàn thành nhiệm vụ”.
“Có điều qua những lời phân trần của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, thấy
ông chỉ quan tâm đến việc nhận đề bạt, nhận phân công công tác, mà không quan
tâm đến hoàn thành nhiệm vụ được giao. Ông đã tách cặp phạm trù ra, lờ đi cái
cơ bản nhất của một cán bộ là phải hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình”.
Rõ ràng, hùng biện không
thay thế nổi trung thực, nên càng cố biện minh thì càng không thuyết phục. Đó là biểu hiện của sự đuối lý. Nhưng chẳng hề chi,
khi yếu tố quyết định là lực, chứ không phải là lý. Thế lực còn đủ mạnh thì vẫn còn tại vị. Nói trắng ra như vậy
thì khó nghe, nhưng có khi lại vớt vát được chút lòng tin.
7. Từ chức là chuyện thường gặp
trong các chế độ văn minh. Đối với những người có lòng tự trọng và có
tinh thần trách nhiệm cao, thì từ chức là một văn hóa. Họ tự giác từ chức
nếu xảy ra sự cố trong lĩnh vực do mình quản lý, ngay cả khi họ không hề dính
líu trực tiếp đến nguyên nhân gây ra sự cố.
Đối với phần lớn
các nhà chính trị, quản lý, thì từ chức là một tập quán mang tính bắt buộc,
được quyết định bởi tình thế. Nếu không từ chức đủ sớm, thì không thể yên thân
và hậu quả phải gánh chịu có thể còn nặng nề hơn. Hoặc nếu không từ chức thì sẽ
gây hậu quả xấu cho tổ chức đang tham gia, nên dù cá nhân không muốn thì tổ chức
cũng ép buộc phải từ chức.
Tình huống kể trên là
đặc sản của chế độ dân chủ, pháp quyền. Còn ở chế
độ độc quyền, cưỡi lên pháp luật, thì các nhà lãnh đạo thần thế không
lo bị trừng phạt, và đảng của họ cũng không lo bị mất quyền lãnh đạo. Nghĩa
là tình thế không bắt buộc. Trong khi đó, lòng tự trọng và tinh
thần trách nhiệm ngày càng teo biến. Vì vậy, trong thể chế ấy, chuyện từ
chức thuộc phạm trù… viễn tưởng.
Hà Nội, 2.12.2012
H.X.P.
Mời đọc: + Phiên họp Đại hội đồng Liên đoàn toán học thế giới: Giáo
sư Hoàng Xuân Phú trúng cử ủy viên CDC (TT); Việt Nam có đại diện đầu tiên trong Liên Đoàn toán học thế
giới (VOH); + Viện Toán học (Việt Nam) (Wikipedia).
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét