Nhà báo Nguyễn Vạn Phú
Dùng chữ “tất toán” với “trạng thái”
có thể gây khó hiểu. Nói theo kiểu đơn giản hóa, là trước đây ngân hàng thương
mại huy động vàng của dân về hoặc đem cho vay lại, hoặc bán ra lấy tiền kinh
doanh nay phải mua vàng để trả lại cho dân. Cho nên về mặt kỹ thuật có hai loại
trạng thái: trạng thái cho vay và huy động và trạng thái kinh doanh. Cái đầu đã
có lâu rồi còn cái sau mới có từ cuối năm 2011 và có phần trách nhiệm rất lớn của
NHNN.
Đã làm thì phải chịu
Nếu nhớ lại, vào ngày 6-10-2011, NHNN
thành lập nhóm G5+1, tức gồm năm ngân hàng thương mại (ACB, Đông Á,
Techcombank, Eximbank và Sacombank) cộng với SJC với mục đích bình ổn giá vàng.
Các ngân hàng này được chuyển đổi tối đa 40% số vàng tồn quỹ đã huy động của
dân từ trước thành tiền mặt, tức bán vàng ồ ạt ra thị trường dưới danh nghĩa
bình ổn giá theo yêu cầu của NHNN mặc dù trước đó đã có nhiều văn bản yêu cầu
chấm dứt việc huy động vàng, cho vay bằng vàng…
Ngày đầu tiên bán ra 5 tấn và chỉ
trong một tuần 10 tấn vàng đã được bán ra, sau đó lên 16 tấn (giá lúc đó khoảng
44-45 triệu/lượng, chênh lệch so với giá vàng thế giới chừng 1 triệu đến 1,5
triệu đồng).
Trên nguyên tắc, các ngân
hàng này bán ra bao nhiêu vàng thì phải mua vào bấy nhiêu vàng trên tài khoản ở
nước ngoài. Lúc đó ngân
hàng nào được chọn cũng “phấn khởi” vì kiếm lãi dễ dàng. Nói là chỉ được bán 40% vàng tồn quỹ nhưng chắc
chắn có tình trạng lấy vàng ở các ngân hàng khác về bán bởi lúc đó
nhiều ngân hàng không nằm trong G5+1 vẫn nâng lãi suất huy động vàng lên cao,
có khả năng đưa vàng cho G5+1 bán, lấy tiền về kinh doanh. Lãi suất huy động
vàng được nâng lên cao từ 2% đến 3%, và trên nguyên tắc họ bị cấm huy động vàng
nhưng vẫn huy động được theo kiểu giữ hộ. Nhiều nguồn tin nói người dân mua vàng về lại đem vào ngân
hàng gởi hưởng lãi, ngân hàng lại tiếp tục bán ra. Tổng số vàng bán
ra trong đợt bình ổn giá này là bao nhiêu, không rõ nhưng chắc chắn cao hơn con
số 16 tấn, có lẽ vào khoảng 25 tấn như một số nguồn cho biết.
Ai nấy cứ tưởng giá vàng sẽ giảm, lúc
đó họ sẽ mua lại vàng để bù lại chỗ đã bán ra hoặc cùng lắm thì nhập vàng từ
tài khoản vàng ở nước ngoài về.
Không ngờ NHNN không cho nhập vàng vật
chất, dành lấy vị thế độc quyền vàng, giá vàng thế giới lại tăng tiếp mãi cho đến
gần đây mới giảm. Vậy là từ đó đến nay các ngân hàng liên tục mua vàng vào để tất
toán trạng thái và chịu lỗ nặng. Đông Á cho biết lỗ trên 137 tỷ đồng do phải tất
toán tài khoản vàng, ACB lỗ đến 1.800 tỷ đồng mới tất toán xong trạng thái.
Eximbank cũng lỗ vài trăm tỷ đồng. Đó là chưa kể vàng trên tài khoản nước ngoài
nay cũng lỗ vì mua với giá cao nay giá giảm mạnh.
Một người rành hoạt động kinh doanh vàng kiểu này cho rằng, do
liên đới chịu trách nhiệm nên NHNN nay phải tìm cách bán vàng cho các ngân hàng
thôi. Có người cho rằng
các ngân hàng đã tất toán trạng thái kinh doanh vàng nay chỉ còn trạng thái cho
vay và huy động vàng mà thôi. Dù sao đi nữa, vàng bán ra bao nhiêu là các ngân
hàng mua hết chính vì nhu cầu tất toán đó.
Thử đặt mình vào vị trí của
NHNN thì thấy nếu NHNN bán với giá thấp (gần bằng giá quốc tế) thì thiệt hại
cho dự trữ quốc gia, lại mang tiếng hỗ trợ cho lợi ích nhóm; cho ngân hàng
thương mại nhập khẩu thì phải bán đô-la cho họ với giá chính thức, cũng thiệt hại
cho dự trữ ngoại hối. Nhưng thế thì phải nói thật, trình bày cho người dân nắm
rõ chứ đừng loanh quanh lúc nói thế này lúc nói thế khác.
Thật ra, nếu NHNN lên tiếng thừa nhận
sai lầm vào thời điểm yêu cầu G5+1 bán vàng bình ổn rồi làm đúng cam kết là cho
các ngân hàng này nhập vàng từ tài khoản nước ngoài thì đã giải quyết được vấn
đề một cách khéo léo hơn nhiều. Đằng này NHNN chọn cách giải thích vòng vo, đòi
độc quyền vàng và đích thân bán vàng như một tổ chức kinh doanh. Hành động đó
đã có những tác hại sẽ nói kỹ ở phần hai.
Vàng tiền tệ và vàng phi tiền tệ
Người ta thường phân vàng thành hai
loại:
Vàng tiền tệ: Theo định nghĩa của các tổ chức tài chính quốc tế thì đây là loại vàng ngân hàng trung ương đưa vào dự trữ ngoại tệ.
Tất cả các loại vàng còn lại là vàng phi tiền tệ. Tuy nhiên trong trường hợp Việt
Nam, nhiều nhà kinh tế cho rằng cần phải xem vàng miếng do các ngân hàng thương
mại huy động từ người dân, trả lãi cho họ, rồi đem cho vay cũng là vàng tiền tệ.
Thậm chí vàng được đem ra để làm phương tiện thanh toán vào những năm trước
cũng là vàng tiền tệ.
Vàng phi tiền tệ: Gồm cả vàng của người dân mua về làm trang sức, cất giữ như một
phương tiện lưu trữ giá trị, hay vàng dùng trong công nghiệp.
Trước đây, NHNN đã làm đúng khi cố gắng hạn chế loại vàng tiền tệ,
như không cho ngân hàng thương mại huy động vốn bằng vàng, không cho phép cho
vay vốn bằng vàng, không được chuyển đổi vàng cất giữ dùm người dân thành tiền
để kinh doanh. Nhà nước cũng dần dần xóa bỏ được thói
quen dùng vàng làm phương tiện thanh toán, hiện nay ngay cả mua bán nhà, ít ai
tính bằng vàng nữa. Lý do là khi tồn tại vàng tiền tệ trong nền kinh tế,
xem như lượng tiền lưu thông bị thay đổi, bị khếch đại lên, mà sự thay đổi, biến
động đó không nằm trong vòng kiểm soát của NHNN nên dễ xảy ra biến động tỷ giá,
lãi suất…
Có lẽ phần ở trên ai cũng thấy và ai
cũng đồng ý. Chính Thống đốc NHNN Nguyễn Văn Bình cũng nói vàng là ngoại tệ.
Thế thì chỉ
vì lý do như ở phần một mà NHNN lại lấy vàng từ dự trữ ngoại hối của quốc
gia, tức vàng tiền tệ đem ra bán rộng rãi ra bên ngoài. Có phải Ngân hàng
Nhà nước đang đi ngược lại chủ trương chống “vàng hóa” của mình? Có phải Ngân
hàng Nhà nước đang pha loãng lượng tiền lưu thông bằng ngoại tệ, một yếu tố nằm
ngoài sự kiểm soát của chính mình?
Quản lý dự trữ ngoại hối là một công
tác quan trọng, không thể khinh suất bán hết vàng dự trữ trong khi các nước đã
từng nâng tỷ lệ vàng dự trữ lên trong những năm qua. Bán như thế thì tỷ lệ vàng trong dự trữ ngoại hối
sẽ giảm xuống còn bao nhiêu?
Việc Ngân hàng Nhà nước bán vàng tiền
tệ ra thị trường như thế dẫn đến những hệ lụy:
- Hút tiền đồng về trong khi thị trường
vẫn đang thiếu thanh khoản, dư nợ tín dụng tăng không đáng kể, đi ngược lại nỗ
lực giảm lãi suất của thị trường.
- Làm giảm dự trữ ngoại hối trong bối
cảnh xuất siêu chưa bền vững, vẫn còn nguy cơ nhập siêu lớn.
- Thay vì tìm cách huy động vàng
trong dân như từng chủ trương, nay lại đưa vàng về cho dân cất dưới nệm.
Chính vì thế nhiều chuyên gia đã tiên đoán việc đấu thầu
vàng như hiện nay sẽ không kéo dài được lâu, sẽ phải sớm chấm dứt.
Ở đây có câu hỏi nhiều người đặt ra:
vì sao có sự chênh lệch giữa giá vàng trong nước và giá vàng quốc tế cao như thế
mặc cho NHNN bán ra thị trường trên 15 tấn vàng? Lý do thì có nhiều nhưng một
chuyên gia về vàng đưa ra một lý do mà tôi cho là chính xác nhất: Chừng nào NHNN còn độc quyền về vàng chừng đó giá sẽ còn
chênh lệch như thế bởi độc quyền đồng nghĩa với khó mua nên dẫn đến tâm lý găm
giữ vàng, ai có đều lo thủ thế nắm giữ chứ không bán ra, làm sao giá không
chênh lệch cho được.
Khi NHNN nói và làm sai luật
Nghị định 86 về quản lý dự trữ ngoại
hối nhà nước quy định: Dự trữ ngoại hối nhà nước bao gồm “vàng tiêu chuẩn
quốc tế”. Điều 10 còn nói rõ hơn: “Vàng của Quỹ
dự trữ ngoại hối phải là vàng tiêu chuẩn quốc tế”.
Nghị định 24 về quản lý hoạt động kinh
doanh vàng quy định: “Vàng miếng là vàng được
dập thành miếng, có đóng chữ, số chỉ khối lượng, chất lượng và ký mã hiệu của
doanh nghiệp và tổ chức tín dụng được Ngân hàng Nhà nước cho phép sản xuất hoặc
vàng miếng do Ngân hàng Nhà nước tổ chức sản xuất trong từng thời kỳ”.
Trong hai văn bản này hoàn
toàn không có dòng chữ nào về vàng thương hiệu quốc gia, không đề cập đến nhãn
hiệu SJC.
Ngay chính Ngân hàng Nhà nước, trong
một văn bản gần đây nhất, vẫn khẳng định:
- Nhà nước công nhận quyền nắm giữ,
mua, bán tất cả các thương hiệu vàng miếng hợp pháp của người dân, không có sự
phân biệt đối xử và không hạn chế lưu thông các thương hiệu vàng miếng khác
SJC.
- Nghị định 24 và các quy định khác của
pháp luật không có quy định nào bắt buộc phải chuyển đổi các loại vàng miếng
khác sang vàng miếng SJC.
Khi ra Thông tư 16, hướng dẫn thi
hành Nghị định 24, Ngân hàng Nhà nước cũng chưa đề cập đến thương hiện vàng quốc
gia cũng như nhãn hiệu SJC.
Đến Thông tư 06, hướng dẫn hoạt động
mua, bán vàng miếng trên thị trường trong nước thì Ngân hàng Nhà nước mới quy định
loại vàng miếng được giao dịch mua bán: “Ngân hàng Nhà nước mua, bán vàng miếng
hàm lượng 99,99%, loại 01 (một) lượng do Ngân hàng Nhà nước tổ chức sản xuất hoặc
đã cho phép sản xuất trong các thời kỳ”. Cũng không có cụm từ “thương hiệu vàng
quốc gia” hay “SJC”.
Trong lúc đó, phát biểu trước Quốc hội
vào ngày 25-11-2012, Thống đốc Nguyễn Văn Bình nói
“Nhà nước sẽ độc quyền về sản xuất vàng miếng và trước mắt, SJC sẽ là thương hiệu
vàng của Ngân hàng Nhà nước”.
Trước đó vào ngày 4-7-2012, Phó Thống
đốc Lê Minh Hưng cũng cho báo chí biết “Ngân hàng Nhà nước đã báo cáo Chính phủ
và thống nhất với UBND TPHCM quyết định lựa chọn thương hiệu vàng miếng SJC là
thương hiệu vàng miếng của Nhà nước”.
Như vậy luật từ nghị định đến thông tư không đề cập, chỉ có
lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước phát biểu một cách chính thức về SJC đã gây ra
không biết bao nhiêu là tốn kém, phiền toái và lộn xộn.
- Chỉ tính riêng việc tạm xuất vàng bốn
số chín phi SJC rồi nhập lại vàng nguyên liệu cũng bốn số chín về để dập thành
vàng SJC, đã lãng phí biết bao nhiêu công sức và chi phí.
- Chênh lệch giá giữa vàng SJC và
vàng phi SJC ngày càng lớn cũng do những tuyên bố và cách làm này.
Như vậy rõ ràng NHNN cần phải
làm hai việc để chấm dứt sự bất ổn chung quanh vàng.
- Chấm dứt việc bán vàng từ nguồn dự trữ quốc gia vì góp
phần tạo nên tình trạng vàng hóa và làm giảm dự trữ ngoại hối quốc gia. Tìm con
đường khác để buộc các NHTM tất toán vàng, trả lại cho dân.
- Lãnh đạo NHNN lên chính thức đính chính phát biểu của
mình để nói rõ không chọn SJC làm thương hiệu vàng quốc gia.
Chỉ cần làm hai điều đó, tôi nghĩ cũng đã ổn định được thị trường.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét