(Tài
chính) - Chưa xác định cơ sở tái cấu trúc nền kinh tế,
công cuộc này vẫn chỉ quẩn quanh, như con tằm chui trong kén - Chuyên gia kinh
tế Bùi Kiến Thành.
PV: - Các chuyên gia cho
rằng: tái cấu trúc kinh tế theo kiểu chuyển doanh nghiệp khó khăn cho các tập
đoàn khác, thay tên đổi họ, khoanh nợ giãn nợ… thì “tái mãi mà không chín”.
Theo ông, vấn đề thật sự của tái cấu trúc nằm ở đâu và làm sao để giải được bài
toán tái cấu trúc hiện nay, thưa ông?
Chuyên gia Bùi Kiến
Thành: - Trước hết, phải xác định, tái cấu trúc nền kinh
tế là một công việc hết sức quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế
hiện nay. Việc các chuyên gia kinh tế dùng những cách diễn đạt suồng sã theo
kiểu “tái mà không chín” để nói về nhiệm vụ sống còn này là bởi họ đã thấy sự
chậm trễ, quẩn quanh.
Trở lại với câu hỏi, khi đặt vấn đề tái cấu trúc
nền kinh tế, đầu tiên phải xác định cơ sở để tiến hành tái cấu trúc.
Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ 11 xác định,
Việt Nam tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường theo định hướng XHCN.
Tiếp đó, tại Hội nghị lần thứ 3 Ban chấp hành TW Đảng tháng 10/2011, Ban chấp
hành trung ương Đảng xác định, trong 5 năm tới, cần tập trung vào 3 lĩnh vực là
tái cấu trúc đầu tư, cơ cấu lại thị trường tài chính và tái cấu trúc doanh
nghiệp nhà nước.
Những chỉ đạo trên cho thấy, các cấp lãnh đạo đã
nhìn ra những bất cập của nền kinh tế thị trường nhưng đóng vai trò chủ đạo
(kèm theo những ưu tiên, ưu đãi) trong các lĩnh vực vẫn là doanh nghiệp nhà
nước như hiện nay.
Trên thực tế, một nền kinh tế thị trường đúng
nghĩa luôn lấy khu vực tư nhân làm chỗ dựa, làm động lực cho cả nền kinh tế.
Không tôn trọng và bảo vệ đầy đủ quyền sở hữu tư nhân về tài sản, nền kinh tế
thị trường khó có thể phát triển bình thường và phát huy được các tiềm năng của
nó một cách trọn vẹn.
Như vậy, trong trường hợp của Việt Nam, đã tồn
tại một sự mâu thuẫn trong định hướng và phát triển, chưa thể coi là nền kinh
tế thị trường đúng nghĩa.
Đến đây có thể trả lời câu hỏi, tái cấu trúc nền
kinh tế Việt Nam phải dựa trên cơ sở nào? Cơ sở đó phải là một nền kinh tế thị
trường đúng nghĩa.
Cụ thể, nhà nước không tham gia hoạt động kinh
doanh, cạnh tranh với dân doanh mà chỉ được làm những gì dân
doanh không làm được. Nhiệm vụ của Chính phủ là tạo điều kiện thuận
lợi, hỗ trợ về chính sách, đất đai, công nghệ, hành chính cho nền kinh tế dân
doanh phát triển.
Nghĩa là, cần phải tư nhân hóa, trao quyền quyết
định toàn bộ những khu vực dân doanh có thể làm cho khối tư nhân.
Đối chiếu với cách làm hiện tại, có thể thấy một
mâu
thuẫn rất lớn đang xảy ra. Mặc dù tiến hành cổ phần hóa nhưng trong các doanh
nghiệp nhà nước được cổ phần hóa, nhà nước vẫn nắm giữ cổ phần chi phối.
Khối tư nhân tham gia mua cổ phần cũng sẽ không
có tiếng nói quyết định. Việc cổ phần hóa nếu được thực hiện theo cách như
vậy thì chỉ là cách thu hút thêm nguồn vốn của người dân cho các ông chủ tập
đoàn nhà nước quản lý.
Mục đích tiến tới một nền kinh tế thị trường đầy
đủ như trên đã phân tích là hoàn toàn không đạt được, nghĩa là, cơ sở của tái
cấu trúc nền kinh tế đã không đúng ngay từ đầu.
Tái cấu trúc doanh nghiệp nhà nước mà vẫn còn
quẩn quanh tư duy cổ phần hóa, nhà nước nắm cổ phần chi phối thì việc tái cấu
trúc nền kinh tế chỉ mãi luẩn quẩn, như con tằm không thể chui ra được khỏi cái
kén.
PV: - Những trường hợp tái
cấu trúc của Vinashin và Vietnam Airlines đã vấp phải tình trạng quẩn quanh vì
chưa xác định được cơ sở tái cấu trúc như thế nào, thưa ông? Xin ông phân tích
cụ thể về hai trường hợp này.
Ông Bùi Kiến Thành: - Đầu
tiên, phải xác định rõ, chủ trương phát triển Vinashin là đúng nhưng việc thực
hiện đã sai. Việt Nam là một nước có vùng duyên hải dài với hơn 3000km đường
biển, không gian sinh tồn của VN là đại dương, mà để vươn ra đại dương thì phải
có tàu, có công nghệ đóng tàu. Do đó, ý thức vươn tới công nghệ đóng tầu hàng
đầu khu vực là nhu cầu thiết yếu.
Tuy nhiên, thực hiện nó thế nào, điều hành nó ra
sao? Khi có được nguồn vốn 750 triệu USD từ nguồn phát hành trái phiếu của
chính phủ, Bộ Tài chính chuyển thẳng cho Vinashin mà không có bất kỳ một phương
án, kế hoạch phát triển kinh doanh cụ thể nào. Vì phải trả nợ vay hàng năm,
Vinashin đã đem đầu tư ngoài ngành vào chứng khoán, bất động sản… kiếm lợi
nhuận. Điều đáng nói, việc đầu tư đó diễn ra trong thời gian dài mà không bị ai
thanh tra, giám sát, dẫn tới hậu quả như chúng ta đã thấy.
Những sai lầm này bắt nguồn từ đâu? Trước hết,
phải nói rằng, lãnh đạo của Vinashin thay vì phải có một tầm nhìn chiến lược
lại dem đầu tư ngắn hạn, vào những lĩnh vực quá nhiều rủi ro để kiếm lời trước
mắt. Nhưng sai lầm lớn hơn có lẽ phải quy cho việc lựa chọn cán bộ lãnh đạo tập
đoàn kinh tế không phù hợp, việc thiếu giám sát dẫn tới thất thoát hàng nghìn tỷ
đồng của nhà nước.
Tháng 10/2013, Tập đoàn Vinashin bị chuyển đổi
thành hình thức Tổng công ty Nhà nước là SBIC, tiếp nhận những trách nhiệm và
nghĩa vụ của Vinashin. Ngay sau đó, SBIC đã tiến hành tái cơ cấu các doanh
nghiệp thuộc SBIC, xin các ưu đãi như miễn thuế, xin xóa nợ lãi và nợ gốc, xin
nhà nước tiếp tục hỗ trợ bằng cách bù lỗ...
Như vậy, việc tái cơ cấu đi ngược với xây dựng
một nền kinh tế thị trường theo như trên đã phân tích. Tương lai nhìn thấy
trước được là sự quẩn quanh, không ra tư nhân cũng không hẳn nhà nước, chắc
chắn sẽ không tạo được động lực để SBIC phát triển.
Trường hợp của Vietnam Airlines lại khác. Lẽ ra,
vấn đề đầu tiên cần đặt ra trước khi tính tới phương án tái cấu trúc Vietnam
Airlines là các hãng hàng không tương tự trên thế giới đang kinh doanh thế nào.
Trên thực tế, British Airlines, Air France… đều phải được nhà nước bù lỗ. Những
hãng hàng không kinh doanh có lãi hiện nay là các hãng bay khu vực hoặc địa
phương, ví dụ Air Asia.
Trong bối cảnh như vậy, việc cổ phần hóa Vietnam
Airlines sẽ có thể tiến hành theo những kịch bản nào?
Nếu thực hiện theo đúng xu thế của một nền kinh
tế thị trường là tư nhân hóa VNA. Trong trường hợp đó, nếu các hãng bay nước
ngoài đầu tư vào Vietnam Airlines, điều kiện cần và đủ với họ là phải biết VNA
là thế nào (VNA hoạt động ra sao, lỗ lãi sổ sách thế nào, mua bán máy bay,
nguyên vật liệu, dịch vụ quản lý... tất cả đều không ai biết) và được quyền
quyết định thay đổi phương án kinh doanh (vì hiện VNA đang lỗ, không doanh
nghiệp nào đầu tư vào đơn vị này để tiếp tục chịu thua lỗ). Hai khả năng đó đều
không xảy ra.
Giả sử họ có mua cơ sở hạ tầng và các đường bay
đang khai thác, sáp nhập VNA và tiếp tục kinh doanh (đó là cách duy nhất để
chống lỗ) thì thương hiệu VNA sẽ không còn nữa. Theo tôi, đây không phải là
điều mà Việt Nam mong muốn.
Quả thật, vấn đề tiên quyết ở đây là nhà nước
muốn giữ thương hiệu VNA như một hình ảnh đại diện của quốc gia. Như vậy, việc
đặt ra chuyện cổ phần hóa VNA sẽ chỉ là thu hút thêm nguồn vốn từ các nhà đầu
tư trong nước (những người đầu cơ chứng khoán, mua cổ phiếu vì chạy theo phong trào
chứ không phải mua cổ phiếu vì muốn VNA lớn mạnh lên, phát triển tốt hơn), nhà
nước vẫn nắm cổ phần chi phối và vẫn ưu đãi, hỗ trợ VNA theo đúng như đề xuất
cổ phần hóa mà họ rất đàng hoàng đưa ra.
Từ đó, có thể thấy, quá trình cổ phần hóa VNA:
định giá tài sản, phát hành cổ phiếu… thực chất là cách thu hút thêm tiền từ
người dân vào đầu tư cho doanh nghiệp nhà nước. Cũng không loại từ nghi vấn có
những sự khuất tất, thu lợi từ việc cổ phần hóa đó.
PV: - Nếu cứ theo cách như
vậy thì công cuộc tái cấu trúc nền kinh tế sẽ đi tới đâu? Nếu không tái cấu
trúc được thì hậu quả có thể nhìn thấy được là gì, thưa ông?
Ông Bùi Kiến Thành: - Nếu
muốn tái cấu trúc thành công phải bắt đầu từ việc thay đổi tư duy. Phải xác
định rõ nền kinh tế thị trường là nhà nước phục vụ dân chứ không phải làm giàu
từ những hình thức đóng góp theo cách này hay cách khác của người dân.
Thực trạng kinh tế hiện nay có thể thấy rất rõ
ràng, quy mô doanh nghiệp đang teo tóp, số lượng doanh nghiệp phá sản gia tăng
chóng mặt... Tính đến ngày 1/4/2012 VN chỉ còn 312.600 doanh nghiệp đang hoạt
động trong tổng số trên 694.000 doanh nghiệp thành lập.
Hơn thế, nền kinh tế hiện nay đang bị phụ thuộc,
sản xuất chủ yếu là làm gia công, làm thuê cho Trung Quốc và các nước trên thế
giới. Con số xuất khẩu 23 tỉ đô la/1 năm của ngành dệt may, có thể làm nhiều
người vui nhưng thực chất chỉ là làm thuê. Có một nền kinh tế lành mạnh nào lại
để cho công nhân làm liên tục trong xưởng 10 tiếng đồng hồ, sống chui rúc trong
những căn nhà thuê 10m2 mà tối vẫn phải đi làm thêm những việc không chính đáng
để có thể tồn tại.
Nếu không thực hiện tái cấu trúc, để nâng cao thể
trạng của DN nhằm giúp DN hoạt động hiệu quả hơn, tạo ra “trạng thái” tốt hơn
cho DN để thực hiện những mục tiêu đã đề ra thì nền kinh tế sẽ rơi vào tình
trạng suy kiệt nội lực, không có khả năng để đương đầu với bất cứ ai và cứ chết
dần, chết mòn như con kén mãi mãi không ra khỏi nỗi cái bọc.
PV: Xin cảm ơng ông
đã trả lời cuộc phỏng vấn này!
Vũ Lan
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét